fpreeken volgens losfe geruchten. Onder de weinigen die ik de eer had te kennen, vond ik 'er die groote bekwaamheden en braafheid bezaten. Ten voorbeelde behoef ik alleen te noemen den Bisfchop van BEJA, wiens Godsvrugt en Geleerdheid eer zou doen aan de Apostolifche Eeuwe. Ik zou hier ook mogen vermelden den Abbé CORREA, Capellaan van den Hertog van Alafoens; en Vader DE SOUZA, Schryver van verfcheide Stukjes over de Arabische Taal.

'Er zyn verfcheide andere Mannen van verhevene Talenten, onder de Geestlyken; maar opgeflooten in naargeestige Cellen; en, 't geen nog zeldzaamer is, hoe. grooter hunne bekwaamheden zyn, hoe meer zy zich van de wereld afzonderen. Men mag, overzulks, wel vraagen, waarom verpligten zy de wereld niet met hunne verkreegene kundigheden mede te deelen? De rede hier van is zeer klaar: De Portugeefche Taal is zo weinig bekend, dat 'er geen of weinig vertier is in Boeken in die taal gefchreeven, buiten dat Ryk; en binnen 't zelve is het zeer verre dat 'er eene algemeene leeslust heerscht. Zeer weinige Boeken kunnen, derhalven, de kosten ván het papier en drukken opbrengen, bovenal wanneer zy over Weetenschappen handelen. Hier door worden Mannen van Letteren afgefchrikt, om zich, op die pryslyke wyze, bekend te maaken, en de wereld blyft beroofd van hunne waarneemingen en wyze lesfen.

't Is waar, dat, in alle geleerde beroepen, Mannen zullen gevonden worden, die meer diensts zouden kunnen doen aan de Maatschappye in eenen laageren kring; en onder de Geestlyken in Portugal zyn 'er, het doet my leed dit te moeten zeggen, maar al te veelen, op welken deeze aanmerking past; menfchen, die, door de natuur en opvoeding, beter gefchikt zouden zyn om den ploeg te beftuuren dan zich van de pligten huns ampts te kwyten.

De Kooplieden in Lissabon zyn zeer naauwlettend op hunne zaaken, en, voor zo veel ik heb kunnen naagaan, ftipt en naauwkeurig in hunne handelzaaken. Zy leeven op eene.. vriendlyken voet met de vreemde Kooplieden, die zich hier onthouden, bovenal met de Engelfchen. Bankbreuken vallen hier zeldzaam voor; en zy zyn afkeerig van gefchillen: en het is eene welbekende zaak, dat de Regtsgeleerden en Regters in Portugal door hunne Broe.

Nn 2

1

Broeders elders, zelfs in Engeland, niet overtroffen worden in de twistzaaken op de lange baan te fchuiven.

Een Koopman te Lissabon brengt zyn tyd op de volgende wyze door. 's Morgens ten acht uuren gaat hy ter Kerke, ten elf uuren na de Beurs, eet ten één uuren flaapt tot drie uuren, eet ten vier uuren fruit, en houdt het avondeeten ten negen uuren. De tusfchenvallende uuren besteedt hy op zyn Koopkantoor, in het doen van bezoeken, en fpeelen op de kaart.

Wanneer men by iemand, die boven den rang van Koopman verheven is, een bezoek aflegt, is het noodig gedegend en gemanteld te weezen: is de Familie, by welke men zich vervoegt, in den rouw, men moet in 't zwart komen. De dienstboden zouden iemand, die een bezoek geeft, niet inlaaten, zo hy te voet kwame: gelaarsd in zulke huizen te komen zou men voor een hoon reke. nen, of men moest ten zelfden tyde ook gefpoord weezen. De Heer van den huize gaat den bezoeker voor, als hy hem uitgeleide doet; by het ingaan heeft het tegendeel plaats.

Het gemeene Volk te Lissabon, en in den omtrek, is éen arbeidzaam en fterk geflacht; veelen hunner leggen, door een zuinig leeven, een voeglyken voorraad op voor den ouden dag. Het is onaangenaam te zien met welk eene moeite zy werken, uit hoofde van de gebrekkigheid der gereedschappen. Hunne karren hebben het ruwe voorkomen van vroegere eeuwen: deeze voertuigen worden getrokken door een paar fterke Osfen. Het koorn wordt gedorscht door die zelfde Dieren, als in de dagen der Ifraëliten; hier zou nog het gebod letterlyk gelden, een dorfchende Osfe zult gy niet muilbanden. Žy hebben veele andere gebruiken, welke ons zonderling voorkomen: by voorbeeld, de Vrouwen zitten met de flinker zyde na den kop des paards, als zy ryden; een Voerman zit op het paard aan de flinke hand; de Knegts speelen op de kaart, als zy hunne Heeren wagten; een Kleermaaker zit eveneens als een Schoenmaaker te werken ; een Barbier verfchynt op Zondag met een Degen, een Kokarde, twee Horlogien, of ten minsten twee horlogiekettingen. Een Herberg kent men aan een uitgestooken Druivenbosch, en het Huis van eene Vroedvrouw aan een wit Kruis. Een dod onderfcheidt zich door zyn bovenmaatig betoon van Catholyke Devotie.

De

De laagere rangen van beide de Sexen zyn zeer gefteld op den opfchik: ik zag te meermaalen Vischwyven met gouden ketenen om den hals, en met gouden ringen aan de hand. De Groenvrouwen onderfcheiden zich door eene byzondere kleederdragt.

Alle flaafagtige arbeid wordt hier volvoerd door Ga. liciaanen; deezen mogen de Houthakkers en Waterdraagers van de Hoofdftad genaamd worden; zy zyn geduldig, vlytig, en hunne getrouwheid is tot een fpreekwoord geworden. Een der hoofdbezigheden, waar in zy dagelyks onledig zyn, is de Burgers van water te voor zien, 't geen zy op de fchouders in kleine houten vaten draagen, uit de veelvuldige Fonteinen gehaald.

Elk Galiciaan is verpligt, naar een Stadsreglement, alle avonden een deezer gevulde watervaten na zyn huis mede te neemen, om des te vaardiger, by ontstaanen brand, tot blusfen gereed te zyn; zy komen op het flaan der brandklokke terstond daarinede voor den dag; allen verzuim in dit ftuk wordt hoog genomen, en zwaar ge ftraft; in tegendeel kunnen zy zich, in gevalle van betoon van wakkerheid en moed in het brandblusfen, van eene ruime belooning verzekerd houder. Dan men heeft hier weinig brand; ftaande myn verblyf viel 'er geen

voor.

In de huizen van vreemde Kooplieden zyn de Galiciaanen de eenige bedienden welke men gebruikt, en veele Portugeefen bedienen 'er zich van; hun de voorkeuze geevende boven de Inboorlingen. Zy kooken, houden de kamers fchoon, en doen allen huiswerk. Zyn 'er in een Portugeesch huisgezin Galicifche Meiden beneden de vyfen-dertig jaaren deeze worden door niemand dan de Huismoeder en Dogter gezien; die jaaren bereikt heb. bende, worden zy aan zichzelve overgelaaten, in de veronderstelling dat haare bekoorlykheden genoeg verflenst zyn om ze te beveiligen tegen de aanvallen van galanterie.

Zeldzaam ademen de Portugeefche Dames de zuivere lucht in, uitgenomen de korte poos dat zy zich na de digtbygelegene Kerk begeeven, 't welk zy ten minsten éénmaal op een dag doen.

De Portugeefche Dames bezitten veele beminnelyke hoe danigheden; zy zyn kuisch, zedig, en zeer op hunne Kinderen gefteld. Geene Vrouw gaat ter deure uit zonder toeftemming van haaren Man, of Ouders. Om allen

Nn 3

2g.

agterdenken voor te komen, worden Mannen, zelfs Bloedverwanten, niet toegelaaten in de Vertrekken der Vrouwen te komen, of naast dezelve te zitten op openbaare plaatzen. Van hier is het, dat de Minnaars zelden de voorwerpen hunner liefde in 't oog krygen, dan alleen in de Kerk; en deeze is ook de plaats, hoe onvoeglyk het fchyne, van den minnehandel. Ondanks het naauw, lettend oog van de Duenna, weeten de Gelieven Minnebriefjes te wisfelen; en dit op eene zo behendige wyze, dat niemand het kan bemerken, of zyn hart moet branden van dezelfde vlam. De kleine knaapen die het Altaar bedienen zyn dikwyls de boodschapbrengers te dier gelegenheid. Wanneer een van deeze ongevleugelde Cupidos een Briefje van dien aart ontvangt, maakt hy door het volk heen te komen, tot hy by de Schoone is; dan knielt hy, herhaalt zyne Ave Marias, flaat op zyn borst; naa zyne gebeden gedaan en op zyn borst geflaagen te hebben, valt hy voorover op zyn aangezigt en handen, kuscht met een heiligen yver den grond; middelerwyl fteekt hy den Minnebrief onder de kleederen der Schoone, en haalt niet zelden een anderen weg. Op andere tyden maaken de Minnaar en Minnaresfe by het uitgaan der Kerke te gelyk te weezen by het Wywatersbakje; wanneer zy met alle behendigheid briefjes wisfelen, of althans het vermaak genieten van elkanders vingers te drukken.

Veelvuldig zyn de kunstenaaryen, tot welke zy zich gedrongen vinden de toevlugt te neemen, om allen agterdenken te weeren of te leur te ftellen; en in geen tydperk huns leevens betoonen de Portugeefen meer voorzigtigheids dan ftaande hunne vryery. Hunne natuurlyke geneigdheid tot geheimhouding is zeker een wel te pasfe komend hulpmiddel om jaaren agtereen onder den indruk dier tedere Drift te leeven; en zy zouden 'er de flachtoffers van worden, ware het die verfynde en tedere liefde niet, van welke GUEVARA deeze befchryving geeft: Zy gloeit, maar brandt niet; zy verlicht, maar ,, befchadigt niet; zy verteert niet, fchoon zy brandt; zy doet niet duizelen, fchoon zy fterk glinftert; zy ver,, fynt, zonder te vernietigen; en fchoon zy heet zy, nogthans valt zy niet finertlyk."

Zeer kostbaar zyn de Huwelyksfeesten: de middelen by lieden van gemeenen doene worden dikwyls geheel besteed aan de toebereidzelen by die gelegenheid. By alle rangen is de Slaapkamer voor Bruid en Bruide

gom

gom naar en foms boven vermogen vercierd met linten en bloemen; dikwyls zyn de beddelakens van het Bruidsbedde met de fynfte kanten omzet.

By de Doopplegtigheid hunner Kinderen, als mede by de Begraafenisfe, maaken zy groote kosten; doch, in andere opzigten, zyn zy zeer zuinig en maatig, in 't byzonder de Vrouwen, die zelden iets anders dan water drinken: indien zy wyn drinken, dit doet haare kuischheid in verdenking komen, en verdenking grenst hier aan misdryf. De Keizerin Dona LEANOR, Dogter van EDUARD, Koning van Portugal, wilde dit onthoudend gebruik onder de Duitfche Hofdames invoeren: dan noch de redenen, noch het voorbeeld, van haare Keizerlyke Majefteit konden deeze beweegen, om de Melk van Venus voor een dronk koud waters te verwisfelen.

De fpys- en drankonthouding der Portugeefche Dames vertoont zich op haar gelaad, 't welk doorgaande bleek, bedaard en zedig is; zy, die zich wat meer aan lichaamsbeweeging overgeeven, hebben eene goede kleur. Haare oogen zyn zwart en fpreekende; haare tanden wit en geregeld. In den ommegang zyn ze beleefd en bevallig; haare manieren mogen den naam van inneemend en ongemaakt draagen. Het maakzel haarer kleeding ondergaat, misfchien in eene Eeuw, geen ééne verandering. Modekraamfters, Hairkappers, en lieden van dat flag, zyn in Lissabon zo onbekend als in het oude Lacedemon.

Het hertrouwen ftaat aan de Weduwen vry; doch zy bedienen zich van die vryheid zeldzaamer dan in andere Landen. 'Er zyn veele Portugeefen, byzonder by een ouderwets foort van lieden, die een tweede Huwelyk aanzien als eene foort van Overspel, door de Wet alleen geheiligd. De Vrouwen neemen de Familienaamen haarer Mannen niet aan zy behouden steeds haare eigene. De Mannen worden doorgaans by hun Doopnaam aangesprooken; als Senhor PEDRO. Toe-of Bynaamen zyn hier ook zeer in zwang; zy worden ontleend van de onderfcheidene bedryven, merkwaardige voorvallen, woonplaatzen, of een in 't oog loopend gebrek of uitsteekenheid. De Toe- of Bynaamen der Vreemdelingen vertolken zy veelal, inzonderheid wanneer dezelve naam. woorden zyn, of hoedanigheden uitdrukken; zo, by voorbeeld, noemen zy Mr. WOLF, Senhor LOBO; Mr. WHITEHEAD, Senhor CABEÇA BRANCA. By de Doopnaamen van Mannen en Vrouwen worden menigmaal, onder

Nn 4

fchei

4