HE KANAWAI E HOOLOLI ANA I KE KANAWAI NO KA HOOPII HOU ANA MAI NA AHAHOOKOLOKOLO HAAHAA, A I NA AHA KAAPUNI ME NA AHA KIEKIE E HOOHOLOIA e ke Alii, me na 'Lii a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau kanawai : PAUKU 1. O ka pauku elua o ka mokuna kanalimakumamakolu, ke kanawai hoopai karaima, e hoololiia a me neia e heluheluia'i : "Ma keia mau hewa a pau, i hookolokolo ia imua o na lunakana wai hoomalu, a imua o na lunakanawai apana paha, e hiki no i ka mea i hoopii hou ae i ka aha kiekie, a i ka aha kaapuni paha, e hookolokoloia imua o ka jure, ke hai mua oia i kona manao hoopii hou iloko o na la elima mahope iho o ia hookolokolo mua ana, a e uku no hoi oia i ke koina iloko o na la umi mahope iho o ia hookolokolo ana, a e haawi no hoi oia i palapala hoopaa e hoohiki ana, e uku oia i hookahi haneri dala, i mea e kaa ai ke koina no ka hookolokolo hou ana, ke ko ole oia. PAUKU 2. O kela mea keia mea i hoopiia, i kona hoopii hou ana i ka olelo hooholo a ka lunakanawai hoomalu a lunakanawai apana paha, ma ka hihia karaima, e paa mau no oia malalo o ka makai nui a o ka Ilamuku paha, a i ka manawa e akoakoa ai ka aha kiekie, a o ka aha kaapuni paha, kahi i hoopii hou ae ua mea hoopii la, ke ole oia e waiho ma ka lima o ka makai nui a o ilamuku paha, i palapala hoopaa no na dala e like ka nui me na dala hoopai i hoopaiia ai e ka aha malalo; penei ke ano o ka palapala hoopaa, e hele mai oia e hookolokoloia ma ka aha kiekie a i ka aha kaapuni paha i oleloia maluA ina paha i hoopai ia oia ma ka aha hoomalu a ma ka aha apana pana, ina he hoopai dala me ka hoopaahao kekahi, alaila, e koi aku ka ilamuku a o ka makai nui paha, i ka mea hoopii e haawi mai i palapala hoopaa e like me ka mea i oleloia maluna, aole emi malalo o ka haneri dala hookahi, aole hoi oi aku i na haneri dala elua. PAUKU 3. E lilo keia i kanawai mai ka la aku i hooholoia'i. La aponoia i keia la 20 o Mei, M. H. 1856. na. KAMEHAMEHA. KAAHUMANU. HE KANAWAI NO KA HOOLAKO ANA I KA POE 1 HOOPAIIA MA KA HOOPII CIWILA. E HOOHOLOIA e ke Alii, me na 'Lii a me ka Pocikohoia o ko Hawaii Pae Aina iloko o ka Ahaolelo kau kanawai: PAUKU 1. Ina, o ka mea pale aku i ka hoopii hookahi a oi aku, no ka hihia waiwai, ua hopu ia a hoopaa ia, ma ke ano aie kolohe, e hoolakoia oia e ka mea a o na mea paha o ka aoao hoopii a hoopaaia'i a hiki i ka pau o kona paa ana. PAUKU 2. Nolaila, e uku ka mea a o na mea paha o ka aoao hoopii a hoopaaia ka mea pale aku, i ka hapalua dala o ka la, iloko o ka lima o ka luna ia ia ka hoopaa ana; a ina i uku ole ia keia haawina i hoolako ai i ka mea pale aku, a hala na la he umi, i kekahi manawa, alaila e hookuuia oia e ka Inna ia ia kona hoopaa ana. PAUKU 3. E lilo keia i kanawai mai ka la aku o ka pai ana a hoolaha, maloko o ka nupepa Polunesia. Ua aponoia i keia la 2 o Mei, M. H. 1856. KAAHUMANU. KAMEHAMEHA. HE KANAWAI E HOLO LEA AI KA OHI ANA O NA AIE. NO KA MEA, ua nui na hoopii no ka hoonele ia o ka poe mea aie pono, no ka hoolilo ana o ko lakou poe i aie mai i ko lakou waiwai a pau ia hai, i kaawale ia a hiki ole ke hoomalu a lawe mamuli o ka palapala ohi waiwai, no ka mea, aole mea e pale aku ai i keia, o ka hana loihi a me ka uku nui a me ka hemahema o ka Oihana kau like wale no, a nolaila hoi ua hemahema ke Kanawai, NOLAILA, E HOOHOLOIA e ke Alii, me na 'Lii a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka ahaolelo kau kanawai. PAUKU 1. I na i hunaia ka waiwai o kekahi maloko o na lima o kona panihakahaka a hope a luna a waihona paha i hiki ole ai ke loaa a hoomalu no kona aie, a i na he mau aie mai o hai ia ia, alaila, e hiki no i kela a i keia o na mea ana i aie aku ai ke hoopii aku nona, a i kona manawa e haawi ai i ka palapala hoopaa no na dala, e like ka nui me ka manao o ka Ahahookolokolo, e pani no na koina a me na poho a ua Panihakahaka la, a hope, a waihona, a Luna paha, ke ko ole ia ka hoopii a ka mea hoopii a hooholo ole ia, alaila, e hiki ia ia ke hookomo maloko o kona palapala noi i ka Aha, i olelo kena e hiki ia ia ke noi aku i ka makai maloko oia olelo kena e waiho aku oia i ke kope oiaio ua hoike ia no ia mea me ua Panihakahaka la, a hope, a luna, a waihona, a i ole ia ma kahi e noho ai oia, a o lakou paha, a e kii aku i ua Panihakahaka la a Waihona, e hele mai i ka la a ma ka manawa hookolokolo i oleloia a hoakakaia maloko o ua olelo kii la, no ka hoolohe ana o ia hihia, a ia manawa, a ia wahi ma ka hoohiki ana e hai aku ina ia ia i ka manawa i waihoja mai ua kope la ma o na la, a i keia manawa paha, kekahi waiwai a ukana paha o ka mea pale aku maloko o kona lima, a ina pela, i ke ano a i ka nui o ia waiwai, a ina he aie ko ka mea i hoopiiia ia ia i ke ano a me ka nui o ia aie, a e kakau ia ka inoa o ka Lunakanawai ia ia ka nui o ka olelo, a e hoopukaia e like me ke ano mea mau o ka hana ma aha iloko o keia Aupuni. A na ka luna e hana ma ia mea e like me ia kauoha ana i ua poe la, e hoomalu ia ma ka lima o ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, a mea aie i ka pale aku na waiwai a pau a me na ukaha a me na aie, maloko o kona lima, i mea e uku ai e like me ka loaa a ka hoopii ma ka hookolokolo ana, aole hoi e hoolilo ano e ae ia, e ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, a o ia lohe, oia ka lohe kupono i ka mea aku e hiki ai i ka mea hoopii ke hoo kolokoloia kona hihia, ke ole ka mea pale aku he kamaaina no keia Pae Aina, a ua noho liuliu paha maanei a ina pela, e waiho ia i kope like ma kona lima, a i ole ia ma kona wahi noho hope ai a noho mua ai no hoi. PAUKU 2. E ae ia ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, ke noi mai pela, e kokua i kona mea e nana aku ai, ma ua hookolokolo ana la, a ina i hooholoia ma ke ano hoapono i ka mea hoopii, alaila, e pili i na waiwai a pau a me na ukana maloko o na lima o ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, a aie, i ka hapa paha o ia e lako ai no ia mea, ka hihia uuku no ia, a o ka mea hoopii, i kona noi ana i olelo ohi waiwai, e hiki ia ia ke kauoha aku i ka Luna nana e hana ma ia mea, e koi aku i ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, no na waiwai a pau a me na ukana a pau o ka mea pale aku ma kona lima, ka mea ia ia ka pono e hookuu ia i ka lawe ia mamuli o ka palapala ohi, a koi aku hoi i ua mea aie no kekahi aie paha i aie ia i ka mea pale aku, i mea e uku ai a kaa i ka uku i hooholoia, a e pono i ua mea aie la, e uku ia mea; a ina ua haawi ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, ma kekahi ano, i na waiwai, a i na ukana o kona mea e nana aku ai, maloko nae ia o kona lima mamua i ka wa i waihoia me ia ke kope o ka palapala, a i ole e hookuu a hoolilo ia mau mea; ka laweia mamuli o ka palapala ohi waiwai, a i uku ole ua mea aie la i ka Luna i ka wa i kiia'ku i kona aie i ka mea pale aku i ka manawa i waihoia me ia ke kope o ka palapala, alaila e pili i ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, a mea aie, ka uku no ia mea i hooholoia, noloko mai o kona waiwai iho, me he mea la, o kona aie ponoi no ia, ina ua like pela ka nui o ka waiwai a ukana a aie paha, a i ole pela, alaila, e like me ka nui o ke kumu waiwai o ua waiwai la, a ukana a aie paha. PALKU 3. Ina e hiki ole mai ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, a mea aie i ka la, a i ka hora, i olelo ia maloko o ia palapala kakau i olelo ia maluna, a ina ua hele mai, a hoole oia i ka hai aku ma ka hoohiki ana, he waiwai paha a ukana o ka mea pale aku maloko o kona lima a me ko lakou ano a kumu waiwai, a he aie paha ua aie oia i ka mea aie, a me ka nui, alaila e hookolokolo no, a ina i aponoia ka mea hoopii ma ka hookolokolo ana, alaila, ma kona noi ana, e hoopuka ia ka palapala ohi waiwai maluna o ka waiwai o ua hookuli la, a Hope, a Luna, a Waihona, a mea aie, no ka nui o ua mea i hooholoia, me he mea la, o kona aie ponoi no ia, a me na koina ku i ke Kanawai, aka hoi, ina i ikeia ma ka hookolokolo ana ua emi ke kumu waiwai o na waiwai a me na ukana, a ua emi hoi ka aie malalo o ka mea i hooholoia e uku ai ka mea aie, alaila, e hooholoia e uku na mea i Ganisaia e like me ke kumu waiwai o na waiwai, a me ka nui o ka aie, a ina i ikeia ka nele o ka mea i Ganisaia i ka waiwai ole a ukana ole o ka mea aie maloko o kona lima aole hoi i aie ia ia, alaila e loaa ia ia kona koina ku i ke Kanawai, aka, ina e hele mai oia, a hoohiki, a hai aku huna ole, no kona paa ana maloko o kona lima ka waiwai a ukana, a no kona aie aku i ka mea pale aku, a i ikea i ka Aha, aole no ia ia ka waiwai a me ka ukana, aole hoi oia i aie pela, alaila e hooholoia ma kona aoao, a e loaa ia ia kona koina ku i ke Kanawai. PAUKU 4. Ina ma ka hai ana e ua mea aie la ma ka hoohiki ana, ua ikea ka aie o ka mea i Ganisaia i ka mea pale aku, aka, aole i oo, a ukuia a hiki i kekahi manawa e hiki mai ana, alaila e lilo ka olelo hooholo ma ka aoao o ka hoopii i mea pili i ua aie la a hiki, a i ka manawa e oo ai a ku i ka auhau ia. PAUKU 5. O ka lawe ana'ku o kekahi mea aie, a o kekahi aie i aieia ia ia e like me na olelo maluna, ma ka palapala a ma ka hooholo ana aku i ke Kanawai, mailoko aku o na lima o kona Panihakahaka, a Hope, a Luna, a Waihona, a mea aie oia ka mea mau ai ia ia a ia lakou i ka hoopii a i ke koi ana no ia mea. e hookuu PAUKU 6. E pili na olelo a keia Kanawai, a me na mana i haawiia maloko, a i na Aha Hookolokolo Oihana mau o keia Aupuni, e like me ko lakou kuleana e noho nei, a e hooponopono hou ia paha ma keia hope aku. PAUKU 7. E lilo keia i Kanawai mai ka la aku i aponoia e ke Alii. Ua aponoia i keia la 30 o Iune, M. H. 1856. KAMEHAMEHA. KAAHUMANU. HE KANAWAI E HOOLOLI ANA I NA KANAWAI E PILI ANA I KA POE AIEKAAOLE. E HOOHOLOIA e ke Alii, me na 'Lii a me ka Poeikohoia o ko Hawaii Pae Aina i akoakoa iloko o ka Ahaolelo kau kanawai: PAUKU 1. E hoololiiia a ma keia ua hoololiia no ka pauku eha o ke "Kanawai no ka poe aiekaaole,” i hooholoia i ka M. H. 1848, ma ke kapae ana i na huaolelo “a ina e hiki he, mau mea kalepa.' دو PAUKU 2. E hoololiia a ma keia ua hoololiia ka pauku elima o ua kanawai la, ma ke kapae ana i na huaolelo "he umi," a e hookomo ia malaila ka huaolelo "elima." PAUKU 3. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka pauku ewalu o ua kanawai la, a penei e heluheluia'i :—A hoike mai kekahi kanaka ia ia iho he aiekaaole, e like me ka mea i oleloia ma ka pauku mua o keia kanawai, a ina e holo ka olelo a ka poe luna, he kanaka aiekaaole ia, alaila e hoolahaia ua aiekaaole la ma ka nupepa Polunesia, a maloko hoi o ua nupepa la e hoolahaia'i no na hebedoma ekolu mai ia manawa mai, e na luna, i ka olelo e kahea ana i na mea a pau, a ka mea i aie aku ai e hele mai imua o na luna, i ka manawa a ma kahi a lakou e olelo ai, e hooiaio i ko lakou aie. PAUKU 4. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka pauku umikumamalua o ua kanawai la, ma ke kapae ana i ka huaolelo "kanakoa e hookomo ia malaila ka huaolelo "iwakalua." lu," PAUKU 5. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka pauku umikumamakolu o ua kanawai la, ma ke kapae ana i na huaolelo "la he kanakolu," a e hookomo ai malaila na huaolelo, "pule elua." PAUKU 6. E hoololiia a ma keia ua hoololiia no ka pauku iwakaluakumamakahi o ua kanawai la, e hookui aku i keia mau olelo pe kolokoloia kona hihia, ke ole ka mea pale aku he kamaaina no keia Pae Aina, a ua noho liuliu paha maanei a ina pela, e waiho ia i kope like ma kona lima, a i ole ia ma kona wahi noho hope ai a noho mua ai no hoi. PAUKU 2. E ae ia ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, ke noi mai pela, e kokua i kona mea e nana aku ai, ma ua hookolokolo ana la, a ina i hooholoia ma ke ano hoapono i ka mea hoopii, alaila, e pili i na waiwai a pau a me na ukana maloko o na lima o ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, a aie, i ka hapa paha o ia e lako ai no ia mea, ka hihia uuku no ia, a o ka mea hoopii, i kona noi ana i olelo ohi waiwai, e hiki ia ia ke kauoha aku i ka Luna nana e hana ma ia mea, e koi aku i ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, no na waiwai a pau a me na ukana a pau o ka mea pale aku ma kona lima, ka mea ia ia ka pono e hookuu ia i ka lawe ia mamuli o ka palapala ohi, a koi aku hoi i ua mea aie no kekahi aie paha i aie ia i ka mea pale aku, i mea e uku ai a kaa i ka uku i hooholoia, a e pono i ua mea aie la, e uku ia mea; a ina ua haawi ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, ma kekahi ano, i na waiwai, a i na ukana o kona mea e nana aku ai, maloko nae ia o kona lima mamua i ka wa i waihoia me ia ke kope o ka palapala, a i ole e hookuu a hoolilo ia mau mea; ka laweia mamuli o ka palapala ohi waiwai, ą i uku ole ua mea aie la i ka Luna i ka wa i kiia'ku i kona aie i ka mea pale aku i ka manawa i waihoia me ia ke kope o ka palapala, alaila e pili i ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, a mea aie, ka uku no ia mea i hooholoia, noloko mai o kona waiwai iho, me he mea la, o kona aie ponoi no ia, ina ua like pela ka nui o ka waiwai a ukana a aie paha, a i ole pela, alaila, e like me ka nui o ke kumu waiwai o ua waiwai la, a ukana a aie paha. PALKU 3. Ina e hiki ole mai ua Panihakahaka la, a Hope, a Luna, a Waihona, a mea aie i ka la, a i ka hora, i olelo ia maloko o ia palapala kakau i olelo ia maluna, a ina ua hele mai, a hoole oia i ka hai aku ma ka hoohiki ana, he waiwai paha a ukana o ka mea pale aku maloko o kona lima a me ko lakou ano a kumu waiwai, a he aie paha ua aie oia i ka mea aie, a me ka nui, alaila e hookolokolo no, a ina i aponoia ka mea hoopii ma ka hookolokolo ana, alaila, ma kona noi ana, e hoopuka ia ka palapala ohi waiwai maluna o ka waiwai o ua hookuli la, a Hope, a Luna, a Waihona, a mea aie, no ka nui o ua mea i hooholoia, me he mea la, o kona aie ponoi no ia, a me na koina ku i ke Kanawai, aka hoi, ina i ikeia ma ka hookolokolo ana ua emi ke kumu waiwai o na waiwai a me na ukana, a ua emi hoi ka aie malalo o ka mea i hooholoia e uku ai ka mea aie, alaila, e hooholoia e uku na mea i Ganisaia e like me ke kumu waiwai o na waiwai, a me ka nui o ka aie, a ina i ikeia ka nele o ka mea i Ganisaia i ka waiwai ole a ukana ole o ka mea aie maloko o kona lima aole hoi i aie ia ia, alaila e loaa ia ia kona koina ku i ke Kanawai, aka, ina e hele mai oia, a hoohiki, a hai aku huna ole, no kona paa ana maloko o kona lima ka waiwai a ukana, a no kona aie aku i ka mea pale aku, a i ikea i ka Aha, aole no ia ia ka waiwai a me ka ukana, aole hoi oia i |