Page images
PDF
EPUB

Advertisement.

The Publisher has omitted the Preface to the first Edition, conceiving its introduction of little importance. Several words and superfluous references in the work are also erased; the parts of speech, which were not in former Editions, are inserted; and the Author's Dissertation on the Welsh Language, which, it is presumed will be considered a valuable Appendage, is subjoined.

With these Alterations, and under the partial revision of a distinguished literary Character, by whom some additions have been made to this Edition, the Publisher offers it in its present form, with her most sincere and grateful thanks to her Subscribers and Friends for their Names and liberal and gratuitous Assistance in the promotion of it.

MARCH 1, 1828.

1

AN

ENGLISH-WELSH

DICTIONARY.

АВА

or An [an indefinite particle] hath no

A, thing correspondent to it in Welsh,

but is expressed by putting the noun, to which it is prefixed, in the singular number; as, a bird, Ednyn, aderyn; an eagle, Eryr.

A clock; Ary gloch; as, one a clock, two a clock, &c. Un ar y gloch, dau ar y gloch. All to a man, Ex. They were slain all to a man, Hwy a laddwyd bob gwr.

To go a hunting, fishing, walking, &c. Myned i hela, i bysgotta, i rodio, &c.

A yard, a day, a week, &c. Ex. Ten shillings a yard, Chwe'ngain (sc. ceiniog) y llath. A penny a day, Ceiniog y dydd. Seven shiltings a week, Saith swllt yr wythnos.

A day, a year, &c. Yn y dydd, yn y flwyddyn. To abalienate. See To alienate.

Aba'ft, ad. Llyw, Hyw'r llong, pen ôl y long. Adv. Yn y llyw.

To aba'ndon, v. a. Gadael, gadaw, bwrw ymaith, llwyr-adael; ymwadu (ymadael, ymwrthod) a. He abandoned his wicked courses, Gadawodd ei (ymadawodd â'i) ffyrdd dryg

ionus.

To abandon one's self to, Ymroddi i. He abandons himself to gaming, to drinking, &c. Y mae efe yn ymroddi i chwareuyddiaeth (sc. damweiniol,) i feddwdod, &c. Abandoned, part. a. [forsaken] Wedi ei adael, a adawyd.

Abandoned, part. a. [wicked, desperate] Diras, echryslon, ysgeler, anfad, colledig, diobaith o'i wellhad, anobeithiol.

An abandoning, s. Gadawiad; ymadawiad (ymwrthodiad) â.

To aba'se, v. a. Gostwng, darostwng, iselu, taflu i lawr.

An Aba'sement, or abasing, s. Gostyngiad, &c. Sec. V.

To aba'sh, v. a. [make ashamed] Cywilyddio, peri i un gywilyddio (wrido, wladeiddio, &c.) To aba'sh, v. a. [surprise, or confound] Cyffroi, cynnhyrfu, annhrefnu, peri i un ddelwi ac amliwio.

To be aba'shed at or of, Cywilyddio o herwydd (o blegid, o achos, &c.) un neu beth, bod yn gywilydd (yn waradwydd, yn wladaidd) gan un peth. I was abashed at her, Yr oedd yn waradwydd gennyf drosti. Be abashed of thine ignorance, Bydded wladaidd gennyt dy anwybodaeth.-See To be ashamed. Aba'shed, part. Wedi ei orchuddio â chywilydd (à gwrid wyneb:) brawychedig, wedi ei daro â braw, &c. Sec. V.

ABE

An aba'shing, or aba'shment, s. Cywilydd, gwyledd, gwylder: dychryn, echryd, braw, synnedigaeth, cythrudd, terfysg (cythrwfl, annhrefn) meddwl.

To aba'te, v. a. Tynnu ymaith (oddiwrth, yn ol,) torri ymaith; colli.v. n. Lleihau, treio, cwympo. He abated something in the price, Efe a gwympodd ryw-beth yn y prîs. I will abate you a penny, Mi a gollaf i chwi geiniog.

To aba'te something of one's right, Ymadaw â rhyw-beth (rhyw faint) o'i iawn a'i eiddo. To aba'te one's courage, Digalonni (gwanhâu, torri awch) un. A wicked woman abateth the courage, Gwraig ddrwg a wna galon isel. He abated their courage, Efe a'u darostyng. odd hwynt. Their courage was abated, Hwy a lwfrhasant.

An aba'tement, or aba'ting, s. Tynniad ymaith, lleihâd, toliad.

An a'bbacy, s. Abadaeth,

An a'bbat, or a'bbot, 8. Abad, llywydd mynachlog.

An a'bbess, or a'bbatess, s. Abades. An abbey, s. Abatty, mynachlog, mynachdy.

To abbre'viate, v. a. Talfyrru, cwttogi, byrrhau, difyrru, cilfyrru, talgrynnu. Abbreviated, part. Talfyrredig, wedi ei dalfyrru, &c. Sec. V.

An abbreviation, or abbre'viating, s. Talfyrriad, byrrhad, cwttogiad, talgrynniad, crynodeb.

An abbrevia'tor, s. Byrrhawr, cwttogwr, talfyrrwr, crynhöwr.

An Abce, or A b c, s. Egwyddor, rhestr y llythyrennan.

An A b c-scholar, s. Egwyddoredig; un yn dysgu'r egwyddor gan arall.

An A b c-teacher, s. Un yn dysgu'r egwyddor

i arall.

To a'bdicate, v. a. Gwrthod, llysu, gadaw; ym

wrthod (ymadael) â; gyrru (bwrw) ymaith. Abdicated, part. A wrthodwyd, a adawyd, &c. Sec. V. The crown was abdicated by him, Y goron a adawyd (a wrthodwyd, a fwriwyd ymaith) ganddo.

An abdica'ting, or abdication, s. Gwrthodiad, llysiant, gadawiad, &c. Sec. V. Abed, ad. Yn y gwely, mewn gwely. Brought abed, Wedi ei rhyddhâu, wedi ei hebrwng i'w gwely.

Aberration, s. Cyfeiliorn, didro, disberod, crwydr, gwib.

A

To abe't, v. a. [aid, or maintain] Cymmorth, cynnorthwyo; cynnal, attegu, achlesu; dwyn ewyllys da i, tueddu at; bod o blaid (cefnogi, bod yn gefn i) un.

To abe't, v. a. [set on] Annog, annos, gyrru, cefnogi, cymmell, dirio, cyffroi, cynhyrfu. Abe'tted, part. A gynhelir, a gynhaliwyd, a annogir, a annogwyd, &c. Sec. V. An abetting, s. Cynhaliad, cynhaliaeth, cynheiliaeth, cynheilyddiaeth: annog, annogaeth, annogiad, cymmelliad, &c. Sec. V. An abe'ttor, s. Cynhaliwr, cynnhwyswr, cefnogwr diriwr, cymmellwr, annogwr, affeithiwr. An abettor [accomplice] of murder, A fo'ngyfrannog o lofruddiaeth, a fo'n affeithiol mewn galanastra, a fo yn affaith galanas. To abho'r, v. a. Ffieiddio, bod yn ffiaidd gan un peth: dygn gashâu, tra chashâu, cashâu à chasineb cyflawn. He abhorred them for their pride, Efe a'u ffieiddiodd hwynt am eu balchder. A man of many words shall be abhorred, Yr aml ei eiriau a ffieiddir. Thou abhorrest nothing that thou hast made, Nid ffiaidd gennyt ddim a'r a wnaethost. The rich abhor the poor, Y mae'r tlawd yn ffiaidd gan y cyfoethog.

Abhorred, part. Ffieiddiedig, a ffieiddiwyd, a ffieiddir, a gashëir, a gashawyd.

To be abho'rred, I'w ffieiddio. It is a thing to be abhorred of all men, Peth ydyw i'w ffieiddio gan bob dyn.

An abhorrence, abhorrency, or abhoʻrring, s. Ffieiddiad, casineb. I have a strange abhorrence to that course of life, Y mae gennyf gasineb rhyfedd at y ffordd honno o fywyd; neu, ¶Y ffordd honno o fywyd sydd gås gennyf. An abhorrer, s. A fo yn fheiddio (cashau) peth; un y mae yn gâs dros ben (yn ffiaidd) ganddo beth. He is an abhorrer of drunkenness, Y mae'n fliaidd ganddo feddwdod. Abhorrent, a. A fo'n ffieiddio, a fo'n ffiaidd ganddo beth.

To abide, r. n. [continne] Aros; trigo, tario. To abi'de, [dwell] Preswylio, pryseddu, trigo, anneddu, cyfanneddu, cartrefu, aros; trefad. Not to abide, [endure, or suffer.] Ex. He can't abide to take pains, Ni's gall efe aros cymmeryd poen. He could not abide them, Nid allai efe en haros hwy. If you can but abide the first charge, Os gellwch ymgynnal ddim ond yn unig yn erbyn y rhuthr cyntaf. To abide by or in a thing, [to stand to it] Glynu wrth ryw beth.

To abide by a person, Amddiffyn (ymddiffyn, sefyll o blaid) un.

To abide, [last] Parhâu, aros.

To ab'ide, [wait or tarry for] Aros (cyfaros, ymaros, disgwyl, edrych) am neu wrth. Bonds and afflictions abide me. Y mae rhwyman a blinderau yn fy aros (yn aros wrthyf neu am danaf.)

Ab'iding, part. [continuing, lasting, permanent] Traseifiad, parhâus, yn aros, yn parhâu. An abiding habitation, Trefad traseifiad. We have here no abiding city, Nid oes i ni yma ddinas barhäus.

An abiding, s. [a continuing; a permanent state] Arhosiad, arosfa; aros, ymaros. Our days are as shadows, and there is no abiding; Fel cysgod yw ein dyddiau ni ar y ddaear, ac nid oes ymaros.

[ocr errors]
[blocks in formation]

An abiding by a person, Ymgeledd, achles, achlesiad, amddiffyniad, &c. Sec. V. An abiding in a thing, Dyfal-barhâd, parhâd diysgog.

A'bject, a. Di-ystyr, dirmygus, dibris, disas, disenw, dielw, distadl, salw, gwael.. An a'bject, s. Adyn, adlaw, adill. A'bjectly, ad. Yn wael, &c. Yn ddigalon, yn ddiarial.

A'bjectness, s. Gwaeledd, salwedd, di-elwedd, gostyngiad : gwendid calon, llesg-arial. Abi'lities, 8. (skill, or capacity] Medrusrwydd, gwybodaeth, cyfarwyddyd: doniau. Natural abilities, Doniau naturiol. A person of great abilities, Dyn doniog (helaeth ei ddoniau,) synhwyrol, synhwyr-bell, parod-bwyll. Ability, s. [power] Gallu, galluedd: meddiant, llywodraeth ac awdurdod.

Ability, s. [means or estate] Da, däoedd, pethau, moddion; gallu. He brought them both up according to his ability, Dugodd hwynt i fynu eill dau yn ol ei allu (yn ol ei foddion.) Ability, s. [strength] Grym, nerth, nertholdeb, cadernid.

Abjura'tion, or an abju'ring, s. [renouncing] Ymwrthodiad (ymwadiad, ymadawiad,) â pheth.

Abjura'tion, s. [forswearing] Anudon, twng anudon; gwadiad ar lŵ.

Abjura'tion, s. [a solemn binding of one's self by a vow not to do a thing] Diofryd. To abju're, v. a. [ forswear] Tyngu anudon: diofrydu, gwadu ar lŵ, gwadu trwy lŵ; rhoddi diofryd.

To abju're, v. n. [renounce] Ymwrthod (ymwadu, ymadael) â pheth; rhoi i fynu. Abju'red, part. [forsworn] Diofrydedig, a ym wadodd â pheth trwy ddiofryd.

Abju'red, [renounced] Gwrthodedig, a ymwrthodwyd ag ef (megis ar lŵ,) &c. Sec. V. A'ble, a. [capable] Abl, a allo, a ddichon, a fedro. Able to read and write, A fedr darllain a'sgrifennu.

A'ble, a. [ skilful] Cyfarwydd, hyfedr, medrus. A'ble, a. [strong] Galluog, nerthol, cryf, cad

arn, grymmus. An able spokesman for those days, Areithydd cadarn (ymadroddus) yn ôl y dyddiau hynny.

A'ble, a. [ wealthy ] Cyfoethog, goludog, berth-

awg.

To be able, Gallu, dichoni, digoni, bod a grym a nerth ganddo, bod ag awdurdod ganddo: medru. ¶ Every one provided as he was able, Pob un a barottödd (a ddarparodd) yn ol ei

allu.

To be more or very able, Gallu mwy nag eraill, bod yn fwy ei allu nag arall, bod yn well nag arall, talu mwy nag arall, bod yn odidoccach nag eraill; bod o allu a chadernid mawr; rhagori (blaenori) ar eraill mewn awdurdod. More or very able, Tra-galluog, grymmus iawn, nerthol iawn; a allo fwy nag eraill, &c. Sec. V.. A'bleness, s. [capableness, skilfulness] Medrusrwydd, cyfarwyddyd, gwyl ybodaeth.

« EelmineJätka »