Page images
PDF
EPUB

sylltu (ymglymmu, &c.) wrth neu à, ymuno (ymwasgu) å.

To knit together, Cyd-glymmu, cyssylltu (ynghyd,) cyd-gyssylltu, cyfrwymo, cydweu, cymmblethu.

Knit, a. part. [tied ; joined, &c.] Clymmedig, a glymmwyd, wedi ei glymmu; cyssylltedig. Knit together, Cyd-glymmedig, cyd-gyssylltedig, a gyd-gyssylltwyd, wedi eu cydgyssylltu, Col. ii. 2.-cymmhlethedig, ¶ cyttûn, Barn.

XX. 11.

Knit, a. part. [as a stocking] Gwëedig, a weuwyd, wedi ei gwau (gweu.)

Knit, a. part. [as the fruit of trees] Rhithiedig, wedi rhithio (ymrithio.)

To be knit to, unto, or with, Ymglymmu (bod ynglyn) wrth, 1 Sam. xviii. 1. bod yn un â, 1 Cron. xii. 7.

That may [easy to] be knit, Hyglwm, hyrwym, clymmadwy, rhwymadwy.

To knit, [collect his strength, as a horse does] Ymgyfnerthu; ymwneuthur, ennynnu, ymenyn, ymgynnu.

Knit, s. [the texture or meshing of a stocking] Gwead.

Knitter, s. Clymmwr, clymmydd, &c.-gwëad. ur (fem. gwëadures) hosanau, gwëwr (fem. gwe-wraig) hosanau, gwehydd (gwehyddes) hosanau.

A knitting, s. Cylymmiad, clymmiad, rhwymiad, &c.-gwëad hosanau. Mind your own knitting [your own business] Edrychwch ar neu at (gofalwch am) eich gorchwyl eich hun. A knitting together, Cyd-glymmiad, cyd-gyssylltiad.

A knitting-needle, or knitting-pin, Gwaell (gwahell) hosanau. Knitting-needles, Gweillion (gweill, gweyll, gwehyll) hosanau. Knittle, s. [the running strings of a purse] Llinyn pwrs neu'r cyffelyb.

Knives, s. Cyllyll, cylleill.

Knob. See Boss (in its several Acceptations,) Bump [a swelling, &c.] and Bunch [a swelling, &c.]

To knob.

See to Boss, and to Bunch out. Knobbed, or knobby, a. Cnappog, cnycciog, oddfog.

Knóbbiness, s. Cnappogrwydd, oddfogrwydd. Knock. See Blow, in its several Acceptations. To knock, v. a. [strike with any thing] Taraw, taro, curo, cnoccio, pwyo, dulio, ffusto, cobio, ffattio, baeddu, esguraw; cnithio. He stands at the door and knocks, Y mae efe yn sefyll wrth y drws ac yn curo (yn cnoccio.) Who knocks [at] the door? Pwy sy'n curo'r (cnoccio'r) drws neu wrth y drws?

To knock down, Taro (bwrw, euro, ffusto) i

lawr.

To knock together. See to Beat together. To knock on the head, [kill or destroy by a blow] Taro (un) yn ei ben; ¶ lladd ar un ergyd (ar unwaith.)

To knock one's head against a post, Pwyo ei ben wrth y pentan.

To knock under, [submit, or own one's self to be in an error] Ymostwng, ymddarostwng; addef (cyfaddef) ei gamsyniad neu gamgymmeriad; rhoddi i fynu ei ddadl.

To knock up, [give the finishing stroke, or coup de grace, to, &c.] Gorphen, cwblhau, rhoi ergyd marwol i, lladd, difetha.

[merged small][ocr errors]

Knocked, a. part. Tarawedig, a darawyd, wedi ei daraw.

Knócker, s. Taraw-wr, tarawydd, curwr, pwywr, &c.¶ The knocker [clapper] of a door, Ystwffwl, morthwyl drŵs.

A knocking, 8. Tarawiad, curiad, cnocciad, pwyad, duliad.

A knocking together. See Collision. Knoll, s. [a little hill, &c.] Bryncyn, cnap, cnoccell, crûg, pen crûg, &c. See Knap. To knoll, or knoll a bell, Tring a bell for a funeral] Canu cnul (cnill,) cnulio clôch : ¶ canu clôch.

Knop, or knob, s. [any tufty top] Cnap (pl. cnappiau,) Ecs. xxv. 33, 34. &c.-siob, siobyn. Gold knob or knap, s. [a flower so called] Y beneuraid.

Knot, s. [that is knit or tied] Clwm, cwlwm, cwlm; byddag: ¶ rhwym. A bow knot, Clwm dolen. A hard knot, Clwm tan-glwm, llwm-glwm, llingwm, clwm llinglwm. ¶ Gordian [an indissoluble] knot, Clwm annattod, dyrysglwm.

A running knot or noose, Byddag. A knot, or cockade. See Cockade. Knot, or top-knot, s. [a woman's ornament so called] Pen-clwm, pleth-glwm, pleth-rosyn, coryn-bleth; siobyn.

A love-knot, or a true-love-knot, Clwm cariad cywir.

Knot, s. [a hard part of wood, &c. so called] Clwm, cwlwm, cwlm; ¶ cnap (pl. cnappiau,) Doeth. xiii. 13.

Knot, or joint, s. [of an herb] Cymmal, cwgn; ¶ glin. See Joint in stalks, under J.

Knot, or bed, s. [a figure in a garden, so called] Gwely, vulgo cnot (dim. cnottyn:) gwely o lysiau neu flodau wedi eu plannu yn amrylun (mewn amryw luniau )

A knot, s. [in knitting] Magl.

A knot, or difficulty, s. Anhawsder, anhawsdra, peth rhwystrus (afrwydd, anhawdd ei ddattod.) To seek a knot in a bulrush [i. e. a difficulty where none is to be found] Ceisio anhawsder lle ni's ceffir; neu, O hawdd ceisio anhawdd.

A knot of rogues or a pack of knaves, Cnûd (cwlwm, clwm, crug) o ddihirwyr. There is a knot of them, Y mae clwm (bagad) o honynt. Knot, or bud. See Bud.

Knot, or cluster. See Cluster. Knot grass, or blood-wort, s. [in Botany] Canclwm, y glymmog, y ganhewin, y waedlys, berwr yr iair.

To knot, v. a. [tie in, or make into, a knot] Clymmu, cylymmu, lladd cwlwm, clymmu yn gwlm (yn gwlwm;) byddaglu.

To knot a wrist-band, &c. [decorate with knots] Gweithio clymmau (gwneuthur clym-waith) ar hyd peth, harddu neu addurno á chlymwaith (â man-glymmau; man-glymmu.) To knot, v. n. [run, or form itself, into a knot] Rhedeg (myned) yn gwlwm neu yn grychglwm, crych-glymmu.

To knot, [band, &c.] See to Band, [unite in a band,] to Bandy together; and to Cluster together.

To knot, or bud. See to Bud, and to Burgeon. To knot, or entangle, [as hair] Dyrysu, ymddyrysu, dyrys-glymmu, dyrys-blethu, myned yn un-bleth.

Knotted, a. part. Clymmedig, wedi ei głymmn: clyminog.

Knotted-work, or knot-work, Clym-waith, cwlm-waith.

Knotted, or entangled, a. [as hair] Wedi myned yr an geden (yn un-dwf, yn gyttwf, yn un bleth; dyrysedig, &c.

Without knots, Di-glymman, di-glwm, ang-
hlymmog, heb glymmau arno neu ynddo:
rhwydd; llathraidd.

Knottiness, s. [the quality of being knotty]
Clymniogrwydd, &c.

¶ Knottiness, or difficulty. See Difficulty, and
Intricacy.

Knotty, a. [full of knots] Clymmog, cylymmog; cygnog, cymmalog, ¶ gliniog (fel pelydr llysiau;) rhwystrus gan glymmau: ¶ dyrvs, astrus, afrwydd, caled, &c. See Difficult, and Intricate.) The knotty points of the law, Cynghawawg cyfraith.

gyd â, &c. He knew her again no more, Ni bu iddo ef a wnaeth á hi mwy, Gen. xxxviii. 96.

To let one know. See to Apprize one of a thing, to Acquaint one [make one acquainted] with, to Certify, and to Inform one of a thing. Knówable, a. [that may be known] Gwybodad wy, a ellir ei wybod.

Knówer, s. Gwybedydd, gwybyddiad: adnabyddwr.

Knowing, a. part. Gwybodus, yn gwybod, yn medru.

Not knowing. See Ignorant.

A thing worth knowing, Peth a dâl ei wybod.
A not knowing. See Ignorance.

Knowingly, ad. Yn wybodus; yn fedrus, yn
hyfedr, yn gyfarwydd, drwy wybod, nid heb
wybod; o'r gwaith godden.

Knowledge, s. [opposed to ignorance] Gwybodaeth, gwybod; dyall.

Knowledge, s. [skill, &c.] Cyfarwyddyd, niedr. Knowledge, or learning. See Erudition. Knowledge of, or acquaintance with, Adnabyddiaeth, 2 Pedr ii. 20. gwybodaeth, Col. i. 9. gwybodaeth am, Ecclus. xix. 20. cydnabyddiaeth â. Through the knowledge of God, Trwy adnabod Duw, 2 Pedri. 2. Self-knowledge, Hunan-adnabyddiaeth. To come to the knowledge of one's self, Dyfod i'w adnabod ei han, 2 Mac. ix. 11.

To know, v. n. [not to be ignorant, perceive
with certainty, understand, &c.] Gwybod,
ymwybod, dyall, dëall. I know what to do,
Mi a wn beth a wnaf. What to do I know
no, Beth i'w wneuthur ni's gwn (ni wn.)
God knoweth, Duw a ŵyr, 2 Cor. xii. 2. He
knoweth on which side his bread is buttered,
[Prov.] Ef a ŵyr y gath pa farfa lyf. ¶ The
dead know not any thing, Nid oes dim gwy-
bodaeth gan y meirw, Eccles. ix. 5. Know
of a surety, [for certain, or for a certainty]¶
Gan wybod gwybydd, Gen. xv. 13. a Jos.
xxiii. 13. Who knoweth not such things as
these? Pwy ni ŵyr y fath bethau a hyn?
Job xii. 3.

To know, v. n. [be acquainted with] Adnabod.
I know him rery well, Mi a'i hadwaen ef o'r
goren (yn dda ddigon.) I knew such a man,
Mi a adwaenwn y cyfryw ddyn, 2 Cor. xii. 3.
He that knoweth all things knoweth her, [i. e.
Wisdom] Yr hwn a ŵyr bob peth a'i hedwyn
hi, Baruch iii. 3. I know the forwardness of
your mind, Mi a adwaen barodrwydd eich
meddwl chwi, 2 Cor. ix. 2. Be thou diligent
to know the state of thy flocks, Edrych yn ddy-
fal ar dy anifeiliaid, Diar. xxvii. 23. He
that knew [knoweth] the knowledge of the
most High, Gwybedydd gwybodaeth y Gor-
uchaf, Num. xxiv. 16.

Not to know, Bod heb wybod.

Not to know or be acquainted with, Bod heb adnabod. I know him not, though I met him in my dish, Nid adwaen i mo hono o holl ddynion y byd. No man alire knows [one knoweth not] where to have him, Nid oes dyn a ŵyr pa le i'w geisio; neu, ¶ Y mae efe yn fwy ansefydlog nâ cheiliog y gwynt.

To know [how] to do a thing, Medrn, Phil. iv. 12. medryd.

To know one from another. See to Distinguish, in its former Acceptation.

To come to know, Dyfod i wybod, cael clywed, a gwybod, cael hyspysrwydd o, dyfod i wybodaeth o.

To know before hand, Rhag-wybod, gwybod ym

mlaen-llaw neu o'r blaen.

To know by enquiry, Cael, cael allan, olrhain, &c. To know [find out] by enquiry where one resides or is conversant, Cael cyfod un, cael cyfod ar un.

To know carnally, Adnabod, Gen. iv. 1. gorwedd

Not to my knowledge, Nid trwy fy ngwybodaeth i (trwy wybod i mi;) na ddo er dim a wn i. Without knowledge, ¶ Yn annoeth, Job xxxiv. 51. heb wybodaeth, di-wybodaeth, di-wybod. Without one's knowledge or privity, Heb wybod (yn ddi-arwybod neu yn anhyspys) i un. ¶ Without the knowledge of the congregation, Allan o olwg y gynnulleidfa, Num. xv. 24. Knowledge, or cognisance. See Cognisance. Certain knowledge [of a matter] Adrybedd. Knowledge of [in] the law. See Jurisprudence. To have knowledge, Bod i (gan) un wybodaeth, gwybod, Salm xiv. 4. bod yn gwybod.

To have knowledge of, Adnabod, bod i un wybodaeth am.

To have knowledge of or [skill] in, Medru (bod yn medru) oddi wrth beth, t Bren. ix. 27. bod yn gyfarwydd (yn hyfedr) ar, 2 Cron.

viii. 18.

Having [that hath] knowledge, Ag iddo (a chanddo, y mae iddo neu ganddo) wybodaeth neu fedr. ¶ A man of understanding and knowledge, Gwr pwyllog synhwyrol, Diar. xxvii. 2. Haring [that hath] no knowledge, Ni (a'r ni) ŵyr; ni (a'r ni) fedr; a'r nid oes iddo (ganddo) wybodaeth neu fedr.

Having a little knowledge, Lled-wybodus, gowybodus; lled-fedrus.

To come to one's knowledge, or to the knowledge of one, Dyfod o beth i wybodaeth un, dyfod o un i wybod peth, Lef. iv. 23. ¶I must have a care it come not to my father's knowledge, Rhaid i mi edrych na's gwypo (na's clywo) fy nhad hyn; neu, Rhaid i mi edrych (ochelyd, ofala) na dđêl hyn i glustian fy nhad.

To come to the knowledge of a thing. See to come to Know, above.

To take knowledge of, Adnabod, Ruth ii. 19. cymmeryd cydnabod ar, Ruth ii. 10. cyd

nabod, Salm cxliv. 3. gwybod, Esay lviii. 3. ¶ mynnu gwybod, 1 Sam. xxiii. 23. In knowledge, Mewn gwybodaeth. ¶ There is a man whose labour is in wisdom, and in knowledge, and in equity, Y mae dyn yr hwn y mae ei lafur yn bwyllog, yn synhwyrol, ac yn uniawn, Eccles. ii. 21.

Knowledge before hand, Rhagwybodaeth. See Fore-knowledge.

Known, Gwybodedig, a wyddys, a wys, gwybodol, hyspys, 1 Sam. vi. 3. ¶ hynod, Salm Ixxvi. 1.-adnabodedig, adnabyddus, 2 Cor. vi. 9. ac Io. xviii. 15.-dïargel. ¶ And the thing was known to Mordecai, A'r peth a wybu Mordecai, Esth. ii. 22. To seek to be known, Ceisio bod yn gyhoedd, lo. vii. 4. It is not known, Ni wys (wyddys.) Be it known, Gwyper, gwybydder, bid (bydded) hyspys neu hyspysol. Known for a rogue, Y gwys mai anonest (mai dihir, mai dihiryn) ydyw, neu, Dihiryn cyhoedd (fel y gŵyr pawb; neu, Dihiryn a phawb yn ei adnabod. It is a known saying, Gair cyffredin (rhugl) ydyw; neu, Dibareb-air ydyw.

To be known abroad, Bod yn gyhoedd (yn rhugl, yn hyspys i bawb,) bod o'r gair allan, bod wedi myned ar lêd.

To be come [come to be] known, Myned yn gyhoedd (yn hyspys, yn wybodol,) dyfod i wybodaeth, cael o beth ei wybod: myned yn adnabyddus. It is become known all the world over, Efe a aeth (mae e wedi myned) ar gyrn a phibau.

The like was never known, ¶ Ni chlybuwyd (wybuwyd) erioed mo'r cyffelyb neu mo'r fath beth.

To make [publicly] known, See to Blaze abroad, and to Divulge.

To make one's self known, Ymenwogi: ymhyspysu (i,) Num. xii. 6. gwneuthur ei hun yn hyspys (i,) Ezec. xx. 5. ¶ peri ei adnabod, Ezec. xxxviii. 23.-ymgydnabod â, Gen. xlv. 1. bod yn gydnabyddus i, Ruth iii. 3. Openly [publicly, &c.] known, Hyspys i bawb, cyhoedd, wedi myned ar gyrn a phibau. Well known, Honnaid, hynod, hyspys, a wys (wyddys) yn dda: enwog.

Not known, Ni (a'r ni) wyddys: anhyspys, anhonnaid, anghyhoedd; anadnabyddus, &c.

Thy foot-steps are not known, Nid adwaenir dy ol, Salm lxxvii. 19.

To knúbble. See to Buffet. Knúckle, s. [any joint of a finger that sticks out when the hand is shut, &c.] Cwgn, cuccyn, cymmal, hwrrwg cymmal; migwrn; pencnaw asgwrn; ¶ cogwrn. ¶ A knuckle of real, Coesgyn o gig llo.

To knuckle down, [put the knuckles close to the ground] Rhoi (gosod) y cymmalau ar neu

with lawr: ¶ Met. ymostwng hyd lawr, ymddarostwng, ymroi, &c.

Knuckle or joint, s. [in the stalks of herbs] Cymmal, cwgn; ¶ glin.

Knuckled, a. [that hath knuckles] Cygnog, cymmalog, ag iddo (a chanddo) gygnau neu gymmalau, &c.

Knurled, a. Clymmog: cnappog.
Knúrry, or full of knurs, Clymmog, &c.
Kúrnock, s. [a kind of measure of capacity, so
called] Crynog. See Coom.

L.

LA! interj. [see! &c.] Wele! O f'arglwydd! | Laboriousness, s. Llafurusrwydd, poenus

O Fair! O fanrhaith!

Lábel, s. [a slip of parchment, &c. hanging on a deed or writing, a narrow slip of paper, &c. affixed to a bottle, &c.] Yr hyn a roir yn nibyn wrth beth arall, dibynnydd, llabed, llafn (tafod) a fo'n nibyn wrth gostrel neu 'r cyffelyb, carrai ddibyn.

Labial, a. (applied to letters, expressed by the lips] Gwefusol, gwëusawl. ¶ Labials [i. e. letters expressed by the lips] Gwefusolion. Lábiated, a. [having lips] Gwefusog, ag iddo (a chanddo) wefusau.

Láboratory, s. [a work-shop or working-place, especially that of a Chemist] Gweith-dý, gweithfa, llafurfa.

Laborious, a. [pains-taking, or that taketh much pains] Llafurus, llafurgar, poen-fawr, poenus, trafferthus, a gymmero boen (fawrboen,) yn cymmeryd poen (mawr-boen,) ystig, diwyd, diflin.

Labórious, a. (painful, toilsome] Poenus, Ecclus. vii. 15. poen-fawr, llafurus, gorchestol, caled, blin, trafaelus, yn gofyn poen a llafur, a wnaed trwy boen a llafur. Labóriously, ad. Trwy boen (ddygn-boen, fawrboen, llafur, boen a llafur,) yn llafurus, yn boenus, yn ddiflin.

VOL II.

rwydd, &c.

Labour, s. [pains, toil, work, &c.] Llafur, 1 Cor. xv. 58. poen, Salm xc. 10. llafurboen, gwaith, Job xxx. 16. llafur-waith, gorchwyl, Salm civ. 13. gorchwyl-waith, anghen-waith, trin, três, ystres, trafferth, trafael, 2 Esdr. x. 14. trafod; ¶ blinder, Salm cvii. 12. cysteg. Thou shalt eat [enjoy] the labour of thine hands, Mwynhei lafur dy ddwylaw, Sulm cxxviii. 2. In al labour there is profit, Ym mhob llafur y mae elw, Diar. xiv. 23. The labour of the righteous tendeth to life, Gwaith y cyfiawn a dynn at fywyd, Diar. x. 16. All things are full of labour, Pob peth sydd yn llawn blinder, Ecclus. i 8. My brother and companion in labour, Fy mrawd a'm cyd-weithiwr, Phil. ii. 25. The potter-fashioneth every vessel with much labour for our service, Y crochenydd-a lunia yn boenus bob llestr i'n gwasanaeth ni, Diar. xv. 7. Thou didst send them from heaven bread prepared without their labour, Ti a ddanfonaist iddynt hwy fara parod o'r nefoedd yn ddi-boen, Doeth. xvi. 20. The finding out of parables is a wearisome labour to the mind, Meddylfryd poenus yw cael allan ddamhegion, Ecclus. xiii. 26.

B2

To us, that have taken upon us this painful labour of abridging, I ni, y rhai a gymmerasom arnom y drafael flin hon i dalfyrrn, 2 Mac. ii. 26. I have lost my labour [i. e. laboured in vain] Ni chefais ond y drafael am fy mhoen; neu, Mi a lafuriais yn ofer. It is worth labour, Fe a dâl ei (am ei) wneuthur. My labour will be well bestowed, Buddiol fydd fy mhoen: neu, Ni bydd fy llafur yn ofer.

Hard labour, Trym-waith, caled-waith.

Labour, or travail, s. [of a woman in childbirth] Gwewyr (gloeson) esgor; esgor, esgorfa, trafael. She had hard labour, Bu galed arni wrth esgor, Gen. xxxv. 16. A lover of labour, Un poengar (llafurgar.) To labour, v. a. [take pains, toil] Llafurio, 1 Esdr. iv. 22. poeni, ymboeni, cymmeryd poen, Doeth. ix. 10. gweithio, Ecclus. xl. 18. trafaelu: trafferthu, ymdrafferthu. To labour [strive, &c.] to do a thing, Ymegnio, ceisio, ymdrechu, ymorchestu. If they labour not to enter, &c. Os nid ymegnïant (ymdrechant) i fyned i mewn, &c. 2 Esdr. vii. 14. My reins pain me every hour, while I labour to comprehend the way of the most High, Fy arennau a'm poenydiant bob awr, wrth geisio deall ffordd y Goruchaf, Esdr.

v. 34.

To labour for. See to Endeavour to get; and to Aspire to.

To labour a thing, [prosecute with great pains, bestow pains upon, &c.] Poeni (ymboeni) ym mheth neu wrth beth, gwneuthur peth yn dra chwyraint, cywreinio.

To labour under a difficulty, Bod mewn cyfyngder (gofyd, trallod, trybestod, &c.)

To labour with child, or be in labour, Bod yngwewyr, (yngloeson) csgor, esgor ar etifedd, bod yn esgor, trafaelu, bod ar (yn) ei thrafael, ¶ griddfan (fel gwraig yn esgor,) Mic. iv. 10.

Sore labour, Llafur blin, dygn boen, trybestod.

|

[ocr errors]

A labouring-man, Un yn byw with ei waith a'i orchwyl.

A labouring-beast, Anifail gwaith, ysgrubl.
A labouring for an office, Swydd-ymgais.
Láboursome. See Laborious.

Lábyrinth, s. [a place full of intricate windings and turnings, a maze] Lle bach-dröawg, neu â llawer o fach-droion ynddo, anodd dyfod allan o hono; dyrysle, dyrysdý, dyrys-adail : rhodwydd dyrys-fachog mewn gardd, dyryslwyn: Met. astrusi, dyrysni, dyryswch, anialwch.

[ocr errors]

Lac, s. [a sort of red gum, or gummy substance, imported from the East Indies] Math ar gwm, neu sylwedd gludiog, a drosglwyddir o'r India Ddwyreiniol; gwm lac.

Lace, s. [the plaited string of a woman's stays] Llinyn-we, llinyn cyfrodedd, llinyn pleth (crwm bleth,) pleth-linyn, llinyn (pwynt) cyrph. Lace, s. [a web of thread, gold, or silver, curiously woven, and used as ornaments in dress] Addurn-we, addurn-bleth, sider, ysnoden hardd-rwyllog, ymyl-we: amaerwy, &c. vulgà lâs (pl. lasau,) laes (pl. laesau.) Goldlace, Ysnoden (addurn-we, sider, amaerwy, &c.) aur. Silver-lace, Ysnoden (addurn-we, &c.) arian.

Gallóon-lace. See under Galloon.

Néck-lace, s. Mynygl-dlws, mynygl-dorch; mynygl-we.

Lace [the string or cord] of a hat, Llinyn (gwasg-rwym) héd neu het.

To [edge or adorn with] lace, v. a. Rhoi addurn-we (amaerwy) ar ddilledyn, sideru, ysnodennu; amaerwyo, &c.

To [fasten, or draw together, with a] lace, Cau (tynnu ynghyd â llinyn neu bwynt, llinynnu, vulgò lasu, laesu.

To lace all over, Gorthôi â siderau (ag ysnodennau aur neu arian.)

To lace [edge] with galloon, Ymylu ag ysnoden ffrengig, rhoi ysnoden ffrengig ar ymylau dilledyn.

To labour together, or with one, Cyd-lafurio (ag¶ un,) cyd-weithio, cyd-ymeguïo, cyd-ymboeni. To labour in vain, Llafurio (poeni, ymboeni) yn ofer neu mewn oferedd, Jer. xv. 58. To bestow labour upon, Poeni wrth, &c. See

under B.

Laboured, or wrought with much pains. Elaborate.

See

A laboured period, Synhwyr-wers gywrein-gron (gywir-gron, gyweir-biopr, gyfr-dlos, gyfrgaboledig.)

Not laboured, A'r ni lafuriwyd (phoenwyd) wrtho, a'r ni chywreiniwyd, &c.. Lábourer, s. [one that earns a livelihood by labour] Llafurwr, llafur-was, un yn byw wrth ei lafur (ei waith, ei lafur-waith,) gweithiwr, gweithydd, gorchwyliwr; ¶ cloddiwr; ceibwr, gwynyddiawr.

A woman-labourer, s. Llafur-wraig, gweithwraig, gorchwyl-wraig.

Féllow-labourer, s. Cyd-weithiwr, cyd-weithydd, cyd-lafuriwr.

Lábouring, part. Yn llafurio, gan (dan) lafurio, llafurus.

A lábouring, s. Llafuriad, poeniad, ymboeniad, cymmeriad poen, gweithiad; llafur, llafurwaith, ymegnïad, cais, ymroad.

To lace, or beat, v.a. Lachio, lainio, rhoi golchfai un.

Láced, a. Sideredig; ysnodennedig, a ysnodennwyd, wedi ei ysnodennu, siderog, amaerwyog, ysnodennog, llinynnedig.

Láce-man, or lace-maker, s. Siderwr, siderydd; ysnodennwr, ysnodennydd; gwehydd siderau neu ysnodennau.

Lace-man, s. [a seller of lace] Siderwr, ysnodennwr, gwerthwr (gwerthydd) siderau neu ysnodennau.

Lácerable, a. [subject, or liable, to be torn or

rent] Torradwy, rhwygadwy, hydorr, hyrwyg, hawdd ei dorri neu rwygo.

To lácerate, v. a. [tear, or rend] Torri (yn ginynion,) rhwygo, cinynio, llarpio.

Lachrymal, a. [producing, or containing, tears] Dagreuol. The lachrymal gland, Cyhyryn y dagrau.

Lachrymary, a. [containing tears] Yn cynnwys dagrau. ¶ Lachrymary vessels, Llestri y dagrau, deigr-lestri.

Laciniated, a. [adorned with fringes or borders] Siderog, amaerwyog.

A lacing, or beating, s. Lachiad, leiniad, golchfa, curfa.

Lack, s. [want, or need] Eisiau, angen.

Lack, or defect, s. Diffyg, gwall.
To lack, v. a. [want, or need; be without or de-
ficient in] Bod mewn eisiau neu angen, bod
ag eisiau neu angen ar un, Salm xxxiv. 10.
dwyn eisiau; bod diffyg (eisiau) peth ar un,
Iago i. 5. bod heb beth, bod peth yn eisiau i
un. He, that giveth unto the poor, shall not
lack, Y neb a roddo i'r tlawd, ni bydd angen
arno, Diar. xxviii. 27. Let thy head luck no
ointment, Na fyduled diffyg olew ar dy ben,
Eccles. ix. 8. What lack. I yet? Beth sydd
yn eisiau i mi etto? Mat. xix. 20. Peradven-
ture there shall lack five of the fifty righteous,
Ond odid bydd pump yn eisiau o'r dêg a deu-
gain cyfiawn, Gen. xviii. 28. He, that lack-
eth these things, is blind, Yr hwn nid yw y
rhai hyn ganddo, dall ydyw, 2 Pedr i. 9. It
tacked moisture, Nid oedd iddo włybwr, Luc
viii. 6.

Neither was there any among them that lacked, Nid oedd un anghenus yn eu plith hwy, Act. iv. 34. Yet lackest thou one thing, Y mae un peth etto yn ol i ti, Luc xviii. 22. To lack to see one, Hiraethu am, weled un, chwennychu (dymuno, bod ar un eisiau) gweled un

To find lack of, Gweled (profi) diffyg neu eisiau *peth.

Lacker, s. [a sort of varnish] Math ar fernais eurlliw, vulgo lacer.

To lacker, v. a. Berneisio.

Lackey, or lacquey. See Foot-man [a lacquey, &c. and Foot-boy.

To láckey, v. n. Bod yn droediog i un canlyn 'un fel troediog.

Lácking, a. Ag angen (eisiau), arno, rheidus,
anghenus, anghenog; amddifad o: â diffyg
arno (ynddo,) rhy fyehan, Lef. xxii. 23. But
lacking time, they returned, Ond am fod ar-
nynt eisiau amser, hwy a ddychwelasant,
2 Mac. viii. 25.

To be lacking, Bod yn eisiau (yn, niffyg, yn ol,)
pallo. ¶ That, which was lacking on your
part, they have supplied, Eich diffyg chwi hwy
a'i cyflawnasant, 1 Cor. xvi, 17. ..
To be lacking from, ¶ Pallu o fod ar, Lef. ii. 13.
Lacking but a little, ¶ Agos, o fewn ychydig,

heb fod ond ychydig yn niffyg neu yn eisiau. Lacónic, a. [applied to style in writing or speaking, close and pithy like that of the ancient Spartans] Byrr-eiriog, dwys-eiriog; dwys, byrr, talfyr, cryno.: མན་

Láconism, s. [a brief and concise way of writ-
ing or speaking, after the manner of the La-
conians, or Spartans of old] Byrr-eiriog-
rwydd, dwys-eiriogrwydd; byrr-iaith, byrr-
ymadrodd, ymadrodd dwys-gryno.
Láctuary, s. Llaeth-dỳ.

Lactary. See Lacteal..

Lactation, s. [the act, or time, of giving suck] Rhoddiad sugu: amser dynu (dyfnu, sugno.) Lácteal, or lácteous, a. [that contains, or abounds with, milk, &c.] Llaethog; llaethlyd, gwynn fel llaeth

[ocr errors]

Lad, s. Herlod, llange, glaslange, gwâs ieuangc, baeligen.

A little lad, Herlottyn, llengcyn, bachgennyn. Ládder, s. [a well known sort of frame, consisting of two side-pieces and rounds or steps] Ysgol, yscol, yscal, graddau dring, lettring, dringfa, esgynfa.

dodi) llwyth ar, pynnio, rhoi pwn ar, cyfodi llwyth ar, Gen. xlii. 26.

To lade, v. a. [heave any liquid with a ladle, a
lade-pail, &c. out of one vessel into another]
Tywallt o'r naill lestr i'r llall, gwallaw, dyw-
allaw, gwallofi, gwahennu, gwehynnu; ¶ oer-
iain (vulgo eirin,) coethi, dygoethi. ¶ You
may as well bid me lade the sea with a nut-
shell, Cystal y gellych (yr un peth fyddai i
chwi) beri neu erchi i mi ehedeg i'r awyr.
Láded, or laden, a. part. Llwythedig, a lwyth-
wyd, wedi ei lwytho, llwythog, 2 Tim. iii. 6.
Sore laden, Tan oreilid.

Heavy laden, Llwythog, Mat. xi. 28. trwm-
lwythog, tan ei drym-lwyth.
Láde-pail, s. Ystwcc gwallaw.

Láding, or burden, s. [of a ship] Llwyth, Act.
xxvii. 10.

Ládle, s. Lledwad, lledfed, lledffed. ¶ A little ladle, Ledwad-lwy, lledwatlwy.

Ladles of a mill-wheel, Llwyau (codau) rhôd melin,

Lády, s. Arglwyddes; pendefiges; breyres, barynes.

The finest lady in the land, Y decca'n y dyrfa lle dêl.

A young lady, Morwyn (merch, geneth, bûn)
fonheddig.

Lády-cow, lády-fly, or lady-bird, s. [a winged
insect so called] Y fuwch gôch gotta.
Lády-day. See the Annunciation.

Lády's bed-straw. See under B.
Lády's hair. See maiden Hair, under H.
Ladyship, s. [the title or dignity of a lady]
Urddas arglwyddes.

Lady's mantle, s. Mantell Fair.

Lady's thistle, s. Ysgallen (crîb) Fair, ysgallen

wen.

Lag, a. [that cometh behind, hindmost, &c.] A ddêl (a fo'n dyfod) ar ol dan lercian; dilwr; olaf, diweddaf; a erys (a drîg) yn neu ar ol. a'r ni ddêl ym mlaen: ¶ diog, musgrell. See Hindermost.

To lag, or lag behind, v. n. Aros ar (yn) ol,
llercian, drogi, hir-drigo, aros yn olaf.
Lágger, s. Llercyn; dïogyn.

A lagging behind, Llercian; godrig.
Láic, or laical, a. [opposed to ecclesiastic or
clerical, of, or belonging to, the people] Llŷg,
llygol, lleyg, ni (a'r ni) bo mab lên, heb fod
mewn urddau eglwysig.

Laid, a. part. Gosodedig, a osodwyd, wedi ei
osod, &c.

Lain, a. part. A orweddodd.

Lains, or laines, 8. [in Masonry, courses of stones in a wall] Haenau (rhesi, rhestri) cerrig neu bridd-feini mewn mûr.

Lair, or laire, s. [the harbour or covert] of a deer, &c. Lloches (llechfod, gorweddfa, gorweddle) llwdn hŷdd, &c.

Laird, s. [the lord of a manor in the Scottish dialect] Arglwydd maenor.

Láity, s. [the people, as distinguished from the
clergy] Gwyr llyg, llyg-wŷr, lleygion, y rhai
ni bo'nt (nid ydynt) mewn urddau eglwysig.
Lake, s. [of water] Llynn, llŵch; mer-llyn;
gre-lyn; llynwyn, pwll.

¶ Lake, s. [in Painting, a sort of red colour so
called] Math ar baent portfor-liw.
Lamb, Oen (pl. ŵyn.)

To lade, or load, r. a. Llwytho, rhoi (gosod, An ewe-lamb. See under Ewe.

« EelmineJätka »